Bòn bọt (Glochidion eriocarpum Champ. Ex Benth)
30/07/2023
Tên khoa học: Glochidion eriocarpum Champ. Ex Benth.
Họ: Thầu dầu (Euphorbiaceae).
Tên khác: Cà ri cong (Dao), Bòn bọt, Bọt ếch, Chè bọt, Cây muối, Diện mật khuôn, Sắt cú phổ, Ẩn mật (Tày).
Mô tả: Bòn bọt là một loại cây nhỏ, lá mọc so le, cành non có màu đỏ tím, rất nhiều lông ngắn, trắng, cành già có màu xanh nhạt. Phiến lá nguyên, hình trứng, thuôn, đáy lá tròn, đầu lá thuôn nhọn, dài 6 – 8 cm, rộng 2 – 3 cm, hai mặt phiến có nhiều lông ngắn, màu trắng, mặt dưới nhiều lông hơn, thoạt trông giống như lá mơ lông, cuống lá ngắn 1 – 1,5 mm, có 2 lá kèm nhỏ hình như 2 gai nhọn, mềm. Hoa rất nhỏ, đơn tính, mọc ở kẽ lá, thành cụm 3 hay 4 hoa một, 1 hoa đực 2 hay 3 hoa cái. Hoa đực có cuống ngắn, màu trắng, dài 5 mm; với 6 lá đài màu vàng nhạt, trên lá đài cũng có nhiều lông nhỏ màu trắng. Hoa cái không có cuống, nhỏ hơn. Quả hình bánh xe, khi chín có màu đỏ, 4 đến 5 lá noãn.
Mùa hoa quả: Mùa hoa tháng 3 – 4.
Phân bố: Mọc hoang ở các vùng đồi núi phía Bắc, mọc nhiều ở các tỉnh Hòa Bình, Ninh Bình, Yên Bái, Lai Châu, Điện Biên, Bắc Giang,…
Bộ phận dùng: Lá và cành cây Bòn bọt.
Thành phần hóa học: Có saponin, loại sterolic tanin, đã phân lập được các chất axit galic, etyl galat, 2 flavonol rhamnozit, tritecpen glucozit.
Công dụng: Dùng lá giã vắt lấy nước uống, bã đắp lên vết rắn độc cắn. Nếu chưa cứng hàm có thể nhai nuốt nước. Cây Bòn bọt dùng điều trị bệnh phù thận, làm hết phù hiệu quả; bệnh viêm cầu thận; lợi tiểu, thông tiểu tiện; điều trị bệnh phù tim giai đoạn đầu; hỗ trợ điều trị ung thư.
Cách dùng: 100 g lá Bòn bọt khô, sắc với 900 ml nước, cô còn lại 300 ml. Ngày dùng trung bình 100 ml nước sắc tương đương với hơn 30 g lá khô.
Tri thức sử dụng của dân tộc: Cây Bòn bọt được nhân dân dùng làm thuốc chữa rắn cắn, điều trị tiêu chảy, chữa lị. Đồng bào dân tộc Tày thường dùng lá Bòn bọt sắc lên cho trẻ con uống khi tiêu chảy, đi tướt rất hiệu quả.
