Lá diễn (Dicliptera chinensis (L.) Juss.)

Tên khoa học: Dicliptera chinensis (L.) Juss.

Họ: Ô rô (Acanthaceae)

Tên khác: Cây cẩm

Mô tả: Cây thảo, mọc thành cụm. Thân cành nhẵn, có rãnh dọc. Lá mọc đối, hình bầu dục hoặc hình trứng, gốc thuôn, đầu tù hơi nhọn, mặt trên nhẵn hoặc có lông thưa, mặt dưới có lông. Cụm hoa mọc ở kẽ lá; lá bắc nhiều, hình tam giác nhọn; hoa màu tím, hồng hoặc trắng. Quả không mang hạt

Mùa hoa quả: Tháng 1-3

Phân bố: Các tỉnh miền núi (Quảng Ninh, Lạng Sơn, Cao Bằng, Hà Giang, Lào Cai,…)

Bộ phận dùng: Toàn cây

Thành phần hóa học: Saponin, đường khử, α-amino acid, sáp, caroten, flavonoid.

Công dụng: Chữa cảm mạo, sốt cao, lên sởi, viêm phổi nhẹ, viêm ruột thừa cấp, viêm gan cấp, viêm kết mạc, viêm ruột, lỵ, chữa phong thấp, viêm khớp, giảm niệu, đái ra dưỡng chấp. Dùng ngoài trị lở, sưng, rôm sẩy, mụn nhọt, bỏng da.

Cách dùng: Ngày 30 – 60g dược liệu là toàn cây khô hoặc 60 – 120g cây tươi, sắc lấy nước uống. Dùng ngoài, lá tươi, giã nát, xoa hoặc đắp lên.

Tri thức sử dụng của dân tộc: Người dân địa phương thường sử dụng Lá diễn để nhuộm màu cho thực phẩm, đặc biệt là món xôi ngũ sắc truyền thống. Để có được các màu từ tím đến tím hồng hoặc hồng nhạt, người dân thường sử dụng nước tro bếp hay nước vôi trong để điều tiết.