Mã đề (Plantago major L.)

Tên khoa học: Plantago major L.

Họ: Mã đề (Plantaginaceae)

Tên khác: Xa tiền, Bông mã đề, Su ma (Tày), Nhà én dứt (Thái), Nằng chấy mía (Dao).

Mô tả: Cây thân thảo, sống hàng năm, có thân ngắn. Lá mọc thành hình hoa thị, hình trứng, dài 5-12 cm, rộng 3,5-8 cm, đầu tù hơn có mũi nhọn, gân lá hình cung, mép uốn lượn, nguyên hoặc có răng cưa nhỏ không đều; cuống lá dài 5-10 cm, loe ở gốc.

Cụm hoa mọc ở kẽ lá thành bông có cán dài hơn lá, hoa nhỏ có lá bắc hình trứng, ngắn hơn đài; đài 4 thùy hơi có gờ, đính nhau ở gốc; tràng hoa mỏng; 4 thùy hình tam giác nhọn, xếp xen kẽ với các lá đài; nhị 4, chỉ nhị mảnh, bầu hình cầu có 2 ô.

Quả nang, hình chóp thuôn, dài 3,5-4 mm, mở bằng một nắp nứt ngang trên các lá đài, hạt hơi dẹt, màu nâu hoặc đen bóng

Mùa hoa quả: Tháng 5-8.

Phân bố:

Trên thế giới, Mã đề phân bố ở tất cả các vùng nhiệt đới và á nhiệt đới của các châu lục như Việt Nam, Lào, Campuchia, Thái Lan, Malaysia, Philippin, Indonesia, Ấn Độ và một số tỉnh phía nam Trung Quốc.

Bộ phận dùng: Phần trên mặt đất.

Thành phần hóa học: Lá Mã đề chứa iridoid (aucubosid, catalpol), acid phenolic và ester phenylpropanoic của glycoside majorosid. Lá non chứa chất nhầy với hàm lượng là 20%.

Hạt chứa chất nhày giàu D-galactose, L-arabinose và có khoảng 40% acid uronic, dầu béo.

Công dụng và cách dùng: Dùng để chữa viêm thận, bàng quang, bí tiểu tiện, tiểu tiện ra máu hoặc ra sỏi, phù thũng, đau mắt sưng đỏ, tiêu chảy, lỵ, chảy máu cam, ra nhiều mồ hôi.

Mỗi ngày uống 10-20 g toàn cây hay 6-12 g hạt dưới dạng thuốc sắc.